Không đơn thuần là một loại nông sản, cây dứa tại Sơn La đang đóng vai trò trụ cột trong phát triển sinh kế bền vững, nhất là đối với đồng bào dân tộc thiểu số ở các vùng sâu, vùng xa của tỉnh Sơn La.

Trong bối cảnh chung của cả nước thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng về cơ cấu lại nông nghiệp, phát triển nông thôn, kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới theo hướng nông nghiệp sinh thái; thay đổi nhận thức và cách tiếp cận về sản xuất nông nghiệp hàng hóa, chuyển đổi từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp để khai thác và phát huy lợi thế nền nông nghiệp nhiệt đới, phát triển nông nghiệp hàng hóa tập trung quy mô lớn, tỉnh Sơn La đã chủ động tổ chức triển khai chủ trương trên thông qua các chương trình phát triển tài sản trí tuệ trên địa bàn tỉnh theo các giai đoạn từ 2021 đến 2030 nhằm khai thác lợi thế nông nghiệp gắn với xây dựng thương hiệu đặc sản địa phương.

Cây dứa tại Sơn La đang đóng vai trò trụ cột trong phát triển sinh kế bền vững, nhất là đối với đồng bào dân tộc thiểu số ở các vùng sâu, vùng xa. Nguồn: Trung tâm thông tin Tỉnh Sơn La.

Trong số rất nhiều các sản phẩm nông nghiệp được áp dụng thực hiện theo chương trình này, sản phẩm dứa tươi Sơn La nổi lên như một sản phẩm tiêu biểu mang lại lợi ích kinh tế rõ nét và thể hiện rõ ràng tư duy sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp theo hướng hiện đại của lãnh đạo và người dân Sơn La. Thương hiệu “Dứa Sơn La” được bảo hộ và phát triển dưới hình thức Nhãn hiệu chứng nhận cũng đồng thời chính là minh chứng, là kết quả cụ thể về những thay đổi tích cực trên cả phương diện kinh tế, xã hội và môi trường thu được từ sự chuyển đổi này.

Nằm ở trung du miền núi phía Bắc, Sơn La sở hữu điều kiện sinh thái lý tưởng để phát triển cây dứa, với đất đai màu mỡ, khí hậu ôn hòa và biên độ nhiệt ngày đêm lớn phù hợp cho cây trồng ưa nắng như dứa. Tận dụng lợi thế này, tỉnh Sơn La đã quy hoạch, mở rộng vùng chuyên canh tại các huyện như Quỳnh Nhai, Mường La, Sông Mã…

Ngoài giống dứa mật bản địa MD2, tỉnh Sơn La cũng đã đưa vào trồng một số giống dứa cho năng suất cao, giá trị dinh dưỡng lớn, phù hợp việc chế biến để xuất khẩu như giống dứa Queen, giống dứa Cayenne– loại dứa được thị trường quốc tế ưa chuộng bởi độ ngọt cao, hương thơm dịu và hình thức bắt mắt.

Nhờ đó, các vùng sản xuất tập trung đã hình thành tạo nên chuỗi giá trị khép kín từ canh tác, thu hái đến bảo quản và tiêu thụ, từng bước nâng cao giá trị sản phẩm.

Theo Tổng cục thống kê của tỉnh Sơn La, tính đến năm 2024, toàn tỉnh Sơn La đã hình thành vùng trồng dứa với tổng diện tích đạt 442 héc-ta, sản lượng thu hoạch ước tính khoảng 3.397 tấn.

Đây là con số ấn tượng, phản ánh sự vào cuộc mạnh mẽ của chính quyền địa phương và sự chuyển dịch tư duy sản xuất từ tự phát sang sản xuất quy mô lớn theo hướng hàng hóa hình thành các vùng sản xuất tập trung chuyên canh.

Giá trị kinh tế gắn liền với sinh kế bền vững

Không đơn thuần là một loại nông sản, cây dứa tại Sơn La đang đóng vai trò trụ cột trong phát triển sinh kế bền vững, nhất là đối với đồng bào dân tộc thiểu số ở các vùng sâu, vùng xa của tỉnh Sơn La. Với khả năng thích nghi cao, chi phí đầu tư thấp và hiệu quả kinh tế ổn định, cây dứa trở thành lựa chọn thay thế lý tưởng cho các loại cây trồng kém hiệu quả như sắn, ngô. Hàng nghìn hộ dân trên địa bàn tỉnh Sơn La đã chuyển đổi, thay thế dần diện tích cây ngô, cây sắn kém hiệu quả sang trồng dứa theo chuỗi liên kết.

Theo ước tính, mỗi héc-ta dứa có thể cho thu hoạch từ 25 – 30 tấn, với giá bán trung bình từ 5.000–10.000 đồng/kg; sau khi trừ chi phí cho thu lãi từ 30 – 50 triệu đồng/ha. Những hộ dân có sự đầu tư, chăm sóc tốt, đúng quy trình kỹ thuật cho năng suất và hiệu quả kinh tế rõ rệt.

Mô hình liên kết "3 nhà" (nông dân – doanh nghiệp – nhà nước) được triển khai đồng bộ, giúp bảo đảm đầu ra ổn định thông qua hợp đồng thu mua, đồng thời nâng cao năng lực sản xuất theo chuẩn an toàn. Nhiều hộ đã thoát nghèo, từng bước làm giàu từ chính những cây dứa.

Việc phát triển cây dứa không chỉ đơn thuần là phát triển nông nghiệp, mà còn góp phần xóa đói, giảm nghèo, tạo việc làm và ổn định đời sống cho hàng ngàn hộ dân tại các vùng sâu, vùng xa tỉnh Sơn La. Đây là minh chứng rõ ràng cho quan điểm phát triển kinh tế gắn với an sinh xã hội và phát triển bền vững.

Hàng nghìn hộ dân trên địa bàn tỉnh Sơn La đã chuyển đổi, thay thế dần diện tích cây ngô, cây sắn kém hiệu quả sang trồng dứa theo chuỗi liên kết. Nguồn: Trung tâm thông tin Tỉnh Sơn La

Từ năm 2021 đến nay, diện tích trồng dứa tại Sơn La tăng nhanh nhờ chủ trương chuyển đổi cơ cấu cây trồng của UBND tỉnh, khuyến khích người dân thay thế các loại cây kém hiệu quả bằng cây ăn quả có giá trị. Tỉnh Sơn La đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ thiết thực như Nghị quyết số 50/2022/NQ‑HĐND tỉnh Sơn La về trợ giá giống, vật tư đầu vào, hỗ trợ màng phủ, hướng dẫn kỹ thuật, và đặc biệt là thúc đẩy liên kết chuỗi.

Nhờ đó, bên cạnh việc tiêu thụ trực tiếp đến người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh, dứa Sơn La còn được tiêu thụ qua hợp đồng với doanh nghiệp sản xuất, chế biến để đa dạng hóa các sản phẩm từ dứa phục vụ tiêu dùng tại thị trường trong nước cũng như thị trường xuất khẩu.

Ngày 27/11/2024, sản phẩm “Dứa Sơn La” chính thức được cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu chứng nhận số 521227 theo Quyết định số 155613/QĐ-SHTT của Cục Sở hữu trí tuệ. Đây không chỉ là dấu mốc pháp lý quan trọng, mà còn là minh chứng cho nỗ lực bền bỉ của chính quyền và người dân trong hành trình xây dựng thương hiệu nông sản có uy tín.

Với việc bảo hộ Nhãn hiệu chứng nhận, sản phẩm không chỉ được kiểm soát chặt về nguồn gốc và chất lượng tuân thủ theo quy trình sản xuất an toàn, mà còn thêm cơ hội nâng cao giá trị, mở rộng thị trường, thúc đẩy phát triển nông nghiệp sinh thái bền vững.

Song song, các hoạt động xúc tiến thương mại – từ hội chợ nông sản, kết nối cung cầu, đến các sàn thương mại điện tử – cũng được triển khai mạnh mẽ, giúp Dứa Sơn La từng bước khẳng định thương hiệu trên thị trường trong nước và kì vọng về thị trường xuất khẩu trong tương lai.