Những gốc chè cổ thụ mọc trong rừng được xem như "báu vật" ở bản Nậm Nghiẹp, xã Ngọc Chiến. Ảnh: Trường Sơn

Xã Ngọc Chiến có trên 18.460ha rừng, giáp ranh với các xã Trạm Tấu, Púng Luông, tỉnh Lào Cai. Nằm ở độ cao trên 2.000m so với mực nước biển, quanh khu vực núi Tà Chì Nhù thuộc dãy Hoàng Liên Sơn. Khí hậu nơi đây luôn ẩm lạnh, mây mù bao phủ, tạo điều kiện thuận lợi cho hệ động, thực vật phát triển.

Trong đó, nổi bật là những cây chè cổ thụ được người dân bản Nậm Nghẹp, Chăm Pụng, Pú Dảnh, Mường Chiến, Nà Tâu gìn giữ từ bao đời nay.

Chè cổ thụ được người dân trong các bản hái về sử dụng. Ảnh: Trường Sơn

Nằm sâu trong rừng, những cây chè cổ thụ có thân xù xì phủ rêu, nhiều cây to đến mức người lớn ôm không xuể, cao từ 15 - 20m. Búp chè to bằng đầu đũa, lá chè dày, nhỏ, ngọn non ánh lên màu xanh tía (xanh pha tím).

Các cây chè cổ thụ phân tán rải rác trên diện tích hơn 1.000ha rừng, tạo nên một “kho báu xanh” giữa đại ngàn núi rừng Sơn La.

Ông Thào A Vạng, Bí thư chi bộ, Trưởng bản Nậm Nghẹp cho biết, các chuyên gia nông nghiệp đã khảo sát và đánh giá sơ bộ ban đầu về quần thể chè cổ thụ Ngọc Chiến là một trong những giống chè móng rồng (hay chè đuôi rồng), sinh sống ở độ cao trên 2000m so với mực nước biển, nhiệt độ không khí mùa đông dưới 10°C, mùa hè dưới 20°C. Một năm cho thu hoạch búp chè 1 lần vào khoảng đầu mùa xuân.

“Bản hiện có 135 hộ, 100% là đồng bào dân tộc Mông. Người dân luôn ý thức bảo vệ những cánh rừng có chè cổ thụ, bởi đây không chỉ là nguồn thu nhập cho người dân mà còn là di sản của tự nhiên còn lại đến ngày nay” - ông Vạng chia sẻ.

Những búp chè cổ thụ ở Ngọc Chiến to và có màu xanh tía. Ảnh: Trường Sơn

Khác với chè shan tuyết cổ thụ ở Tà Xùa hay Mường Lựm, Mường Do, chè cổ thụ ở Ngọc Chiến mọc xen trong rừng nên rất khó phân biệt. Người đi rừng chỉ nhận ra khi thấy những bông hoa chè trắng, nhụy vàng rụng xuống gốc. Từ tháng 3 trở đi, thân và cành chi chít búp non, báo hiệu mùa hái chè.

Người dân ở đây cho biết, chè hái từ những cây cổ thụ này khi uống ban đầu có vị đắng nhẹ, sau đó thanh mát và ngọt hậu.

Nước từ búp chè có vị đắng nhẹ ban đầu, rồi thanh, ngọt hậu. Ảnh: Trường Sơn

Hiện xã Ngọc Chiến đã tiến hành khảo sát, xác định số lượng, tuổi thọ cây chè. Đồng thời, khoanh vùng diện tích có khả năng khai thác, chế biến sản phẩm. Địa phương cũng đã xây dựng phương án bảo tồn nguồn gen, kết hợp nghiên cứu hướng phát triển du lịch sinh thái trên cung đường Ngọc Chiến – Mù Cang Chải – Trạm Tấu (tỉnh Yên Bái cũ).

Lực lượng chức năng kiểm tra và đánh dấu những cây chè cổ thụ tại bản Nậm Nghẹp, xã Ngọc Chiến, tỉnh Sơn La. Ảnh: Trường Sơn

Với cảnh sắc rừng già huyền bí, những thân chè trăm tuổi phủ rêu phong, búp non xanh tía quý hiếm cùng sự gìn giữ của đồng bào người Mông, rừng chè cổ thụ ở Ngọc Chiến không chỉ là tài nguyên thiên nhiên mà còn là niềm tự hào của người dân nơi đây.